نوشته محمدرضا یوسفی درباره جایگاه کتابدار

در آستانه بزرگداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار،

‌محمدرضا یوسفی، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک یادداشتی درباره اهمیت جایگاه کتابدار در کتابخانه‌های عمومی نگاشته است.

به گزارش ستاد خبری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در آستانه بزرگداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، ‌محمدرضا یوسفی، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک و خالق اثر «حسنی به مکتب نمی‌رفت» یادداشتی درباره اهمیت جایگاه کتابدار در کتابخانه‌های عمومی نگاشته است که در ادامه می‌خوانیم.

مسئله کتابداری میراثی از مدرنیته است که حدود 40 سال است که پای به ایران نیز گذاشته. باید قدر این میراث گران‌بها را دانست و بدان بها داد. متأسفانه در ایران این حرفه خیلی خوب شناسایی نشده و آن‌طور که باید به اهمیت وجود این قشر نپرداخته‌ایم. شاید خیلی‌ها با شنیدن واژه کتابدار، چیزی که به ذهنشان متبادر می‌شود، نگهبان یک کتابخانه باشد. درصورتی‌که در کشورهای پیشرفته چنین نیست و اهالی فرهنگ برای افرادی که کتابدار هستند جایگاه خاصی قائل هستند. البته این امر شاید از این موضوع ناشی می‌شود که اکثر کتابخانه‌های ما در کشور به شکل بسته است؛ اما در دنیا شیوه کتابخانه‌های باز کاملاً مرسوم است و افراد خود به پای قفسه‌های کتاب می‌روند و خیلی راحت به کتاب مورد نظر خود دسترسی پیدا می‌کنند و برای کمک به کتابدارها رجوع می‌کنند. در این نوع سیستم کتابخانه‌ای، نقش کتابدار بسیار پررنگ و مهم است. به‌طور کلی کتابداری جز فرهنگی‌ترین حرفه‌ها در جامعه است. یک کتابدار باید در درجه اول کتاب‌شناس و کتابخوان خوبی باشد؛ زیرا معرفی و هدایت اشخاصی که علاقه‌مند به حوزه کتابخوانی هستند بر عهده کتابدارها است و کتابداری که سرانه مطالعه پایینی دارد بالطبع نمی‌تواند خیلی خوب افراد را راهنمایی کند. وظیفه اصلی یک کتابدار در تعامل با مخاطبان کتاب‌ها و کتابخانه‌ها است که بسیار اهمیت دارد. کتابدار می‌تواند با آگاهی خاصی که از مخاطب خود به دست می‌آورد او را به سمت خواندن یک کتاب خوب و مناسب جهت دهد؛ و چه‌بسا با یک راهنمایی خوب، گشایش فوق‌العاده‌ای برای مخاطب فراهم شود. چنان‌که بوده‌اند افرادی که گفته‌اند فلان کتابدار در به ثمر رسیدن تحقیق علمی من نقش مهمی را با معرفی کردن فلان کتاب داشته است.

اگر کتابدارها نباشند و یا وظیفه حیاتی خود را به‌درستی انجام ندهند، جامعه رو به انحطاط می‌رود. چراکه تأثیر یک کتاب بد اثر تخریبی بدتری نسبت به مواد مخدر دارد؛ زیرا اگر مواد مخدر فقط جسم انسان را از بین می‌برد، یک کتاب نامناسب تمام روح و فکر آدمی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. معرفی یک کتاب نامناسب به مخاطب ممکن است او را تا آخر عمرش از کتاب و کتاب‌خوانی بیزار کند و اصل خواندن را از او بگیرد. درواقع باید بی‌پرده گفت که کتابدارها به‌نوعی با اندیشه انسان‌ها سر وکار دارند. چراکه می‌توانند افکار را جهت دهند.

امروزه حتی با ارتقای سطح اتوماسیون کتابخانه‌ها، نقش کتابدارها همچنان پابرجا است. به‌عنوان مثال اینترنت که دنیایی از اطلاعات را در خود گنجانده است، در دسترس همگان قرار دارد و هر کس می‌تواند خود جویای مطالب باشد. ولی کتابدار به‌عنوان واسطه باید به این افراد کمک کند؛ زیرا بعضی مطالب از صحت و اعتبار کافی برخوردار نیستند و تنها کتابدار می‌تواند این مشکل را برطرف سازد آن‌هم با تجربه و میزان مطالعه بالایی که دارد. همین موضوع رویارویی با مخاطب و کتاب معرفی کردن متناسب به او، برای هیچ سیستم اتوماسیونی تاکنون فراهم نشده است.

البته باید توجه داشت که حرفه کتابداری اگرچه که به‌عنوان یک شغل شناخته می‌شود ولی امری است که باید آن را با عشق و علاقه انجام داد، همچون معلمی. کتابداری اگرچه به نظر ساده می‌آید ولی سراسر زحمت است. اصلاً همین که یک کتابدار باید از صبح تا شب میان قفسه‌های کتابخانه، گرد و غبار کتاب‌ها را به جان بخرد، خود گویای دشواری این کار است. همچنین حجم بالای کتاب‌های بی‌کیفیت منتشر شده در سال‌های اخیر کار کتابدارها را بسیار دشوار کرده است و با این معضل حجم وسیع انتشار، باید ریشه‌ای برخورد کرد. به‌طوری‌که اجازه نشر به هر کتابی داده نشود. در این صورت است که کتابدار در مقام مقایسه می‌تواند کتاب‌های خوب را شناسایی و به مخاطب معرفی کند.

همچنین نباید فراموش کرد که کتابدار با دو عنصر مهم در ارتباط است اولی کتاب و دیگری انسان؛ که هر یک از این دو عنصر برای خود دنیای پیچیده‌ای دارند؛ و در این میان وظیفه کتابدار این است که بین این دو عنصر راه ارتباطی مناسبی برقرار کند. چنان‌که لحظه تلاقی آن دو، شکوفایی را در پی داشته باشد. درواقع شاید بتوان گفت کار یک کتابدار همانند کار یک پزشک است که باید متناسب با مراجعه‌کننده، نسخه‌ای را برای او بپیچاند. لذا اهمیت دادن به این قشر چه به جهت مادی و چه غیرمادی، وظیفه همه مسئولان به‌ویژه مدیران حوزه کتاب است؛ و اگر به دنبال بالا رفتن کیفیت کتابخوانی در کشور هستیم در درجه اول باید به فکر مقوله کتابداری در کتابخانه‌ها بود، چراکه آن‌ها می‌توانند کتابخوان‌های خوبی را تربیت کنن